Rok 2022 dopiero się rozpoczął, a już rodzi liczne emocje i uzasadniony niepokój, że o epickim wręcz chaosie w Krajowej Administracji Skarbowej nie wspomnę. Głównym źródłem takiego stanu rzeczy jest oczywiście Polski Ład, który został wprowadzony z naruszeniem wszystkich możliwych zasad dobrej legislacji, co z kolei stało się przyczynkiem do paraliżu funkcjonowania aparatu skarbowego w zakresie interpretacji i stosowania nowych przepisów prawa, m.in. z uwagi na brak przeszkolenia urzędników. Środowisko marynarskie rokrocznie jest konfrontowane z coraz to nowymi pomysłami ustawodawcy, które z reguły zmierzają w bardzo profiskalnym kierunku i są negatywne dla marynarzy.
Jednak szczęśliwie dla polskich marynarzy w 2022 r. aż tak wiele w przepisach podatkowych się nie zmieni. Powyższe niestety nie gwarantuje spokoju, ponieważ praktyki aparatu skarbowego względem tej grupy zawodowej są coraz bardziej agresywne i oderwane od regulacji prawnych. Co więcej, Polski Ład będzie miał w pewnym tylko stopniu wpływ na tych marynarzy, którzy będą rozliczali się podatkowo w Polsce. Natomiast marynarze, którzy są zwolnieni z opodatkowania w Polsce, z uwagi na korzystne regulacje podatkowe danej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, mogą całkowicie pominąć nowe regulacji podatkowe. Szczególnej uwagi wymaga również fakt, że w zakresie zasad ograniczenia poboru zaliczek oraz przesłanek stosowania ulgi abolicyjnej względem marynarzy nic nie uległo zmianie w 2022 r.
Grecja na nowych zasadach
W oparciu o art. 15 ust 3 Konwencji zawartej między rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządem Republiki Greckiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, sporządzonej w Atenach 20 listopada 1987 r., „wynagrodzenie z pracy najemnej, wykonywanej na pokładzie statku lub samolotu używanego w komunikacji międzynarodowej, może być opodatkowane w tym Umawiającym się Państwie, w którym zyski pochodzące z eksploatacji statków i samolotów są opodatkowane zgodnie z postanowieniami art. 8 niniejszej umowy”. Z kolei na kanwie art. 8 ust. 1 cyt. umowy jej postanowienia nie naruszają postanowień umowy zawartej pomiędzy rządem Polski a rządem Grecji w sprawie zwolnienia od opodatkowania przychodów pochodzących z eksploatacji statków i samolotów w komunikacji międzynarodowej, podpisanej w Atenach 21 stycznia 1964 r. Dalej ust. 2 cyt. umowy stanowi, że postanowienia, o których mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, będą miały zastosowanie również do zysków z uczestnictwa w umowie poolowej, we wspólnym przedsiębiorstwie lub w międzynarodowym związku eksploatacyjnym.
Dotychczas, zgodnie z art. 24 ust. 1 ww. umowy, jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce osiąga dochód lub posiada majątek, który zgodnie z postanowieniami niniejszej umowy może być opodatkowany w Grecji, to Polska – z uwzględnieniem postanowień punktów 2 i 3 niniejszego artykułu – zwolni taki dochód lub majątek z opodatkowania. Natomiast pkt 3 ww. artykułu przewidywał korzystną dla podatnika metodę unikania podwójnego opodatkowania, a mianowicie wyłączenie z progresją. Niestety dla podatników ten stan rzeczy w 2022 r. ulegnie radykalnej zmianie, ponieważ zostanie zastosowana metoda proporcjonalnego odliczenia.
Powyższe przy równoczesnym nieumieszczeniu Grecji na liście rajów podatkowych uprawnia od 1 stycznia 2022 r. marynarza pracującego u armatora z faktycznym zarządem w Grecji na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym do zastosowania ulgi abolicyjnej, uregulowanej art. 27g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wykonywanie pracy w 2022 r. w wymienionym modelu zatrudnienia wiązać się będzie z koniecznością comiesięcznego uiszczenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz z koniecznością rozliczenia danego roku w rocznym zeznaniu. Jeżeli podatnik nie będzie chciał opłacać zaliczek na poczet PIT, z uwagi na fakt zastosowania tzw. ulgi abolicyjnej, będzie miał w dalszym ciągu możliwość złożenia wniosku o ograniczenie poboru zaliczek na podatek na podstawie art. 2 §2a ustawy ordynacja podatkowa.
W związku z powyższym marynarz pracujący u greckiego armatora w roku 2022, chcąc obniżyć obciążenia fiskalne w Polsce, będzie zmuszony złożyć wniosek o ograniczenie poboru zaliczek (najwcześniej do 20 lutego br.) oraz po roku podatkowym 2022 złożyć zeznanie roczne do 2 maja 2023 r.
Zmiany dopiero od 2023 r.
W dniu 30 listopada 2020 r. w Warszawie został podpisany protokół między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Malty o zmianie umowy między oboma rządami w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, sporządzonej w La Valetta 7 stycznia 1994 r., zmienionej protokołem podpisanym w Warszawie 6 kwietnia 2011 r. Z kolei 14 października 2021 r. Sejm uchwalił ustawę ratyfikującą zmiany w umowie podatkowej z Maltą. Następnie ustawa została zatwierdzona przez senat i podpisana przez Prezydenta RP. Do dopełnienia procedury ratyfikacyjnej niezbędna była wymiana instrumentów ratyfikacyjnych między państwami, która dojdzie dopiero do skutku w 2022 r.
Wbrew wcześniejszym prognozom i planom zmiany podatkowe dotyczące przepisów umowy podatkowej z Maltą, które miały negatywnie wpłynąć na sytuację polskich marynarzy zatrudnionych u maltańskich armatorów, zaczną obowiązywać dopiero od 2023 r., a nie – jak pierwotnie zakładano – od początku br. W związku z podpisaniem wyżej wspominanego protokołu, zmianie niestety ulegnie metoda unikania podwójnego opodatkowania, w efekcie której zamiast metody wyłączenia z progresją zastosowanie względem polskich marynarzy znajdzie metoda odliczenia proporcjonalnego. Metoda ta dopiero w 2023 r. radykalnie zmieni sytuację podatkową polskich marynarzy pracujących u maltańskich armatorów, co będzie rodzić fakie same jak w przypadku Grecji w 2022 r., chyba że w międzyczasie dojdzie do dalszych zmian w przepisach prawa podatkowego w Polsce.
Transport międzynarodowy a urzędnicze praktyki
Niestety w 2022 r. marynarze z pewnością dalej borykać się będą z wieloma irracjonalnymi wezwaniami, w których pojawi się bezzasadna i bezprawna argumentacja urzędnicza zmierzająca do podważenia faktu, że jednostka, na której wykonywali pracę marynarze w danym okresie, nie była eksploatowana w transporcie międzynarodowym, co będzie miało na celu sztucznie wykreowanie podstawy do nałożenia podatku na marynarza. Taka praktyka w przeważającej większości spraw nie znajduje poparcia w przepisach prawa oraz stanie faktycznym sprawy.
Urzędy skarbowe dalej bezprawnie forsują stanowiska, z których wynika, że istotne znaczenie dla sposobu opodatkowania marynarskich dochodów ma rodzaj statku, na którym świadczona jest praca, jednocześnie wskazując, że ta „teza” wynika z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Urzędnicy nie podają przy tym żadnego konkretnego przepisu z ww. umowy, a dzieje się tak dlatego, że nic takiego w żadnym zakresie nie wynika z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
W umowach tych odnajdujemy natomiast definicję legalną międzynarodowego transportu morskiego, czyli taką, która bezwzględnie wiąże również urzędników. Definicja ta wprost wskazuje, że każdy statek, bez względu na jego typ, jest eksploatowany w transporcie międzynarodowym, chyba że pływa w kabotażu małym na wodach polskich lub państwa faktycznego zarządu armatora danej jednostki. Co więcej, trudno szukać w tej definicji czy w innych przepisach obowiązku „czerpania zysku z transportu przez armatora”, aby uznać dany statek za eksploatowany w transporcie morskim. Jest to najzwyklejszy wymysł urzędniczy i próba pozaprawnego stworzenia dodatkowych wymogów (przesłanek) do skorzystania z preferencyjnych dla marynarzy przepisów.
Niektórzy urzędnicy zaczęli nawet „określać” charakter statku po jego wyglądzie, procencie zaangażowania w faktyczny transport lub rejonie, w którym dana jednostka operuje. Takie praktyki stosowane są w wielu urzędach skarbowych bez żadnej wiedzy specjalnej, wbrew legalnym definicjom i przy braku dowodów na ich poparcie. Cel jest tylko jeden, tj. wydać decyzję wymiarową i bezprawnie opodatkować marynarza. W mojej opinii w 2022 r. nie poprawi sytuacji fakt, że Polski Ład daje urzędnikom skarbowym więcej kompetencji przy równoczesnym utrzymaniu ich faktycznej bezkarności.
Objaśnienia podatkowe
Ministerstwo Finansów 10 sierpnia ub.r. opublikowało objaśnienia podatkowe dotyczące ulgi abolicyjnej, o której mowa w art. 27g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Celem tych objaśnień było przedstawienie sposobu prawidłowego zastosowania ulgi abolicyjnej przy rozliczaniu podatku dochodowego od dochodów osób fizycznych osiąganych za granicą. Wielu marynarzy odebrało to obwieszczenie z dużym entuzjazmem, który dość szybko został ostudzony przez praktykę większości urzędów skarbowych.
MF wprost wskazało, że nie różnicuje prawa marynarza do skorzystania z ulgi abolicyjnej od typu jednostki, na której wykonuje on pracę, a contrario, ministerstwo zakłada zastosowanie ulgi abolicyjnej zarówno do statków, jak i jednostek pływających, np. platform wiertniczyczh. Z powyższego objaśnienia jasno wynika, że resort finansów szeroko i zgodnie z przepisami rozumie pojęcie transportu międzynarodowego. Również uzyskane ostatnio w sprawach marynarzy indywidualne interpretacje przez Krajową Informację Skarbową przychylają się do tego prawidłowego stanowiska w zakresie stosowania przepisów podatkowych w przypadku marynarzy.
Niestety dla marynarzy w tym roku może w dalszym ciągu pokutować nieprawidłowa praktyka zawężającego i niezgodnego z prawem definiowania transportu międzynarodowego, co niestety było i jest bardzo często bezzasadnie popierane przez wojewódzkie sądy administracyjne. W tym zakresie z pewnością marynarze będą musieli przeprowadzić niejedną batalię z aparatem skarbowym, dlatego tak ważne jest, aby korzystali z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, co znacząco zwiększy ich szanse na powodzenie.
Korzystając ze sposobności, warto zaznaczyć, że w roku 2022 nie wprowadzono obowiązku rozliczania się podatkowo wszystkich marynarzy z uwagi na ich miejsce zamieszkania. Obowiązek taki ciąży tylko na tych marynarzach, którzy muszą dokonywać rozliczeń podatkowych w Polsce z uwagi na powstanie obowiązku podatkowego, który z kolei wynika z prawa podatkowego, np. umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, czy ustawy o PIT.
Dla większości marynarzy, z wyjątkiem tych, którzy chcieliby skorzystać z marginalnie stosowanego zwolnienia z PIT, nie ma znaczenia przesłanka 183 dni przebywania zagranicą, ponieważ co do zasady zawsze kluczowe jest usytuowanie faktycznego zarządu przedsiębiorstwa eksploatującego dany statek, na którym marynarz wykonuje pracę. Warto również przypomnieć, że dla opodatkowania marynarzy, zgodnie z przepisami, w dalszym ciągu nie ma znaczenia bandera statku oraz fakt ewentualnej zapłaty podatku zagranicą przez marynarza.
Podsumowanie
Niestety rok 2022 jawi się jako „ciekawy czas” dla polskich podatników, którzy będą konfrontowani z wręcz precedensowym chaosem i dezinformacją. Dla marynarzy głównym i zasadniczym problemem są i będą profiskalne działania aparatu skarbowego, które naruszają fundamentalne zasady państwa prawa. Oczywiście określonymi zabiegami marynarz może zwiększać swoje szanse w konfrontacji z tymi patologiami polskiego systemu podatkowego, ale nie będzie to proces łatwy ani szybki.
Warto również pamiętać, że pomimo korzystnych indywidualnych interpretacji prawa podatkowego oraz ww. obwieszczenia resortu finansów wielu urzędników dalej forsuje swoje nieprawne „definicje” transportu międzynarodowego. Mam niestety uzasadnione obawy, że w tym roku ów stan rzeczy nie ulegnie zmianie. Przytoczone wyżej wątpliwe praktyki urzędnicze dotyczą przede wszystkim wszelkich „nietypowych” jednostek np. FPSO, statków sejsmicznych, kablowców etc.
Z kolei dla marynarzy pracujących u greckich armatorów pojawia się w tym roku dużo dodatkowych obowiązków i tym samym ryzyk związanych chociażby z tym, że dla wielu będzie to pierwszy kontakt z polskim aparatem skarbowym, który może okazać się w dużym stopniu traumatyczny.
Mateusz Romowicz
Kancelaria Radcy Prawnego
Legal Consulting-Mateusz Romowicz
