List do Prezydenta

Podczas posiedzenia Rady Oddziału Pomorskiego KIGM, 23 stycznia br., podpiano i wystosowano list do Andrzeja Dudy, prezydenta RP, w sprawie budzącego wiele kontrowersji tematu zmian prawnych, które umożliwiają Skarbowi Państwa (albo innym upoważnionym podmiotom) pierwokup spółek działających na terenach portowych. Sygnatariusze listu wskazują na niebezpieczeństwa związane z nowymi zasadami, podkreślają, że zmiany nie były konsultowane ze środowiskiem i proszą o ich wycofanie lub poprawienie. Niżej publikujemy  list:

Gdynia, 23 stycznia 2023

 Pan Andrzej Duda

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Kancelaria Prezydenta RP

Wiejska 10

00-902 Warszawa

Przedsiębiorstwa i organizacje skupiające podmioty działające na terenie portów Gdynia i Gdańsk z niepokojem i wątpliwościami przyjęły zmiany wprowadzone Ustawą o zmianie ustawy o bezpieczeństwie morskim oraz niektórych innych ustaw (dalej zwana Ustawą), uchwaloną przez Sejm RP 13 stycznia 2023 r., na mocy której została zmieniona Ustawa o portach i przystaniach morskich z dnia 20.12.1996 r.

Wprowadzone zmiany przyjęte zostały zarówno w poselskim projekcie zmian w Ustawie o portach i przystaniach morskich (z 13.12.2022 r. – projekt został wycofany), jak i w Uchwale Senatu RP dot. zmian w Ustawie (Druk 2896 z 16.12.2022 r., poprawki zawarte w pkt 7-10).

Zgodnie z uzasadnieniem prezentowanym w ww. dokumentach, celem wprowadzonych zmian jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa wobec aktualnej sytuacji geopolitycznej, spowodowanej konfliktem zbrojnym w Ukrainie skutkującym zwiększonym zapotrzebowaniem na infrastrukturę portową przygotowaną do obsługi nośników energii (Druk 2896, Uzasadnienie). Bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju w tak niebezpiecznym czasie to jeden z priorytetów państwa i kwestia najwyższej wagi. Środowisko nasze w pełni popiera wszelkie działania, regulacje czy zmiany w przepisach mające na celu jego zapewnienie.

Po wnikliwej analizie wprowadzonych zmianą przepisów rodzą się wątpliwości czy nowe przepisy faktycznie zapewnią bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju. Co więcej, wprowadzone regulacje mogą negatywnie wpłynąć na prowadzenie działalności firm działających na terenach portowych lub spowodować spadek zaufania inwestorów. Należy się również zastanowić czy nie naruszają one zasady ochrony szeroko rozumianej własności, o której mowa w art. 64 w zw. z art. 21 Konstytucji RP oraz zasadę określoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Nasze wątpliwości budzi też proces legislacyjny wprowadzania tych zmian.

Zmiany w Ustawie z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2022 r. poz. 1624) wprowadza się następujące zmiany, które budzą niepokój, odnoszą się do przepisów dotyczących prawa pierwokupu przez Skarb Państwa lub inny upoważniony podmiot (w tym spółkę handlową z większościowym udziałem Skarbu Państwa) udziałów albo akcji spółek handlowych będących właścicielami lub użytkownikami nieruchomości położonych w granicach portu o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej – tj. poprzez dodanie art. 3d i art. 3e.

Prawo to ma być realizowane poprzez obowiązek zawarcia przez sprzedającego i kupującego udziały albo akcje warunkowej umowy sprzedaży. O zawarciu takiej umowy sprzedawca ma obowiązek zawiadomić Skarb Państwa w terminie 7 dni od zawarcia umowy. Skarb Państwa w ciągu 3 miesięcy będzie mógł skorzystać z prawa pierwokupu. Jeżeli określona w zawiadomieniu cena sprzedawanych udziałów albo akcji odbiega od jej wartości rynkowej minister właściwy do spraw gospodarki morskiej może, w terminie do 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu wystąpić do sądu o ustalenie ceny tych udziałów albo akcji.

Poniżej prezentujemy niektóre nasze wątpliwości co do przepisów wprowadzonych nowelizacją ustawy:

• w przyjętych zmianach Rada Ministrów będzie mogła na wniosek właściwego ministra upoważnić dowolny podmiot (w tym spółkę handlową z większościowym udziałem Skarbu Państwa), do wykonania prawa pierwokupu;  wydaje się, że w przepisach odnoszących się do bezpieczeństwa energetycznego kraju regulacja powinna być bardziej precyzyjna, a „podmioty”, które mogą wykonywać prawo pierwokupu, zdefiniowane;
• zakres podmiotowy regulacji obejmuje wszystkie spółki prawa handlowego działające na terenie portów Gdynia, Gdańsk, Szczecin, Świnoujście; jednak nie wszystkie firmy działające w granicach portu i będące w ich użytkowaniu nieruchomości związane są z prowadzeniem działalności portowej.

Tu rodzą się następujące pytania:

• jaki odsetek wartości aktywów spółki musi stanowić nieruchomość portowa, aby akcje albo udziały spółki były objęte prawem pierwokupu; czy nie zajdzie tu niebezpieczeństwo wykupu udziałów i akcji podmiotów, których działalność w granicach portu jest znikoma, a które użytkują nieruchomości w ich granicach,
• jaki odsetek kapitału zakładowego spółki mają stanowić zbywalne akcje albo udziały, aby były objęte prawem pierwokupu;

• zmiany nie przewidują procedur pozwalających na weryfikację zasadności wykonywania prawa pierwokupu z punktu widzenia zabezpieczenia bezpieczeństwa energetycznego państwa;
• brak jest przepisów, na podstawie których strony transakcji sprzedaży udziałów albo akcji mogłyby weryfikować zasadność ingerowania przez Skarb Państwa w obrót praw w spółkach handlowych;
• od daty zawiadomienia minister lub upoważniony podmiot uzyska praktycznie nieograniczany dostęp do dokumentacji i informacji finansowych spółki;
• minister właściwy do spraw gospodarki morskiej może dokonać zapłaty niespornej części ceny udziałów albo akcji przed wystąpieniem do sądu o ustalenie ceny udziałów albo akcji; jako że nie jest to wyrażone wprost, można domniemywać, że zapłata części ceny udziałów albo udziałów w przypadku kwestionowania jej wysokości jako odbiegającej od wartości rynkowej powoduje faktycznie wejście Skarbu Państwa w prawa właściciela spółki już na tym etapie.
• Strona sprzedająca nie tylko będzie w sytuacji niepewności, jakiej wysokości świadczenie zasądzi sąd, ale i jaki będzie termin jego wypłaty (postępowanie sądowe może być długotrwałe).

Z przedstawionych wyżej punktów wynika, że wprowadzone rozwiązania stawiają Skarb Państwa w o wiele korzystniejszym położeniu w stosunku do potencjalnego zbywcy udziałów albo akcji. Można je postrzegać jako naruszenie zasady ekwiwalentności świadczeń czy równości stron w obrocie cywilnoprawnym. Oczywiście w sprawach bezpieczeństwa działają inne zasady i mechanizmy, jednak należy zadać pytanie, czy wprowadzone zmiany faktycznie przyczynią się do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski.

Jeżeli chodzi o proces legislacyjny, jesteśmy przekonani, że ww. wątpliwości można było uniknąć, a przepisy odpowiednio doprecyzować, jeśli zostałyby skonsultowane z środowiskiem portowym. Przebieg procesu legislacyjnego niestety pozostawia wiele do życzenia. Biuro Legislacyjne Sejmu podczas posiedzenia Komisji Sejmowej Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (Nr 137 z 10.01.2023) stwierdziło, że ww. materia nie była regulowana w Ustawie uchwalonej przez Sejm, a którą w drodze poprawek przyjął Senat w swojej Uchwale. W  ocenie Biura poprawki zawarte w Uchwale Senatu w pkt od 7 do 10 budzą istotne wątpliwości, czy nie miało miejsce obejścia przepisów o inicjatywie ustawodawczej, procedurze trzech czytań, obejścia przepisów o uzyskaniu bezwzględnej większości, czy zasadnicze wątpliwości natury konstytucyjnej dotyczącej przekroczenia dopuszczalnego zakresu poprawek zgłaszanych przez Senat na danym etapie postępowania ustawodawczego.

Jak wspomniano na początku, wprowadzone zmiany wywołują niepokój wśród firm, pracodawców działających na terenie portów. Należy wziąć pod uwagę, że coroczny wzrost przeładunków w polskich portach, których teren należy do Skarbu Państwa, generowany jest przez prywatnych operatorów terminali, działających w znakomitej większości jako spółki prawa handlowego. Wprowadzone zmiany wpływają na zachwianie zaufania przedsiębiorców co do intencji władzy, skutkując obawami przed inwestycjami. Stawiają znak zapytania o przyszłość firm, które często budowane i rozwijane były przez dziesięciolecia.

W wielu przypadkach operatorzy działający na terenie portów, co wynika z globalnego charakteru gospodarki morskiej, są firmami o kapitale zagranicznym, są częścią globalnych konsorcjów lub funduszy inwestycyjnych. Opisane powyżej zmiany ustawowe oraz tryb ich wprowadzania mogą negatywnie wpłynąć na postrzeganie Polski jako kraju przyjaznego inwestycjom i prywatnym przedsiębiorcom.

Prosimy wziąć pod uwagę, że zgodnie z danymi GUS stopa inwestycji komercyjnych jest procentowo największa spośród innych inwestycji w Polsce – choć zgodnie z tymi danymi z roku na rok spada. Uważamy, że należy robić wszystko by tendencję tę powstrzymać w szczególności, gdy mamy do czynienia ze wzrostem inflacji i hamującym wzrostem gospodarczym. Niestety nowelizacja ustawy, o której mowa, temu nie sprzyja.

Zmiany wprowadzone obecną nowelizacją do Ustawy o portach i przystaniach morskich z  1996 r. mogą być postrzegane jako próba wycofania się przez Rząd RP z jednego z jej podstawowych celów, jakim był rozdzielenie działalności administracyjnej, świadczonej przez zarządy portów morskich o podstawowym znaczeniu dla gospodarki kraju, do czego zostały zobowiązane w/w Ustawą, od działalności eksploatacyjnej, która mocą w/w Ustawy scedowana została na spółki prawa handlowego, w których zarządy w/w portów morskich nie mogą mieć udziałów ani akcji, co w czasie ponad ćwierćwiecza obowiązywania tej Ustawy stało się podstawą dynamicznego rozwoju potencjału przeładunkowego terminali morskich oraz ogromnego wzrostu prowadzonej przez nie wymiany handlowej ze światem, sięgającej obecnie ponad 100 milionów ton towarów rocznie.

W związku z powyższym zawracamy się z prośbą do Pana Prezydenta o podjęcie niezbędnych działań mających na celu  wstrzymanie wejścia w życie ww. zmian lub doprowadzenie do ich poprawienia. Zapewniamy o gotowości do dalszej współpracy.

Podpisano:
Piotr Pawłowski, przewodniczący Rady Interesantów Portu Gdynia
Marek Tarczyński, przewodniczący Rady Polskiej Izby Spedycji i Logistyki
Jacek Tymiński, przewodniczący Rady Związku Agentów i Maklerów Okrętowych
Krzysztof Michnal, przewodniczący Rady Krajowej Izby Gospodarki Morskiej, Pomorski Oddział Regionalny